Ένα από τα σημαντικότερα παλαιοχριστιανικά μνημεία ανακτά τη λάμψη του μετά την αναστήλωση τμήματος της ιστορικής Βασιλικής Β’ στη φημισμένη αρχαία πόλη των Φιλίππων.
Πρόκειται για ένα σπουδαίο μνημείο της ελληνικής και παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, χάρη στην αναστήλωση του οποίου αναδεικνύεται η μεγαλοπρέπειά του.
Ο επιβλητικός παλαιοχριστιανικός ναός, που βρίσκεται εντός του αρχαιολογικού χώρου των Φιλίππων και κατά το παρελθόν αποτελούσε ένα από τα λαμπρότερα οικοδομήματα της φημισμένης πόλης που ίδρυσε ο βασιλιάς Φίλιππος το 356 π.Χ. και επισκέφθηκε ο Απόστολος Παύλος το 51 μ.Χ. αναστηλώθηκε από τις υπηρεσίες του ΥΠΠΟ.
Με την ολοκλήρωση των εργασιών στη δυτική πλευρά, οι επισκέπτες και επισκέπτριες μπορούν πλέον να δουν καθαρά πώς ήταν η είσοδος του ναού με τον νάρθηκα. Παράλληλα, αντιλαμβάνονται σε πολύ μεγάλο βαθμό το μέγεθος του οικοδομήματος, τον όγκο που καταλάμβανε και την μεγαλοπρέπεια που το διέκρινε.
Οι παρεμβάσεις που έγιναν εξασφάλισαν τη στατικότητα του μνημείου από μελλοντικές καταστροφές καθώς τμήματα του διασωθέντος οικοδομήματος παρουσίαζαν εκτεταμένα προβλήματα φθοράς. Επίσης, με τις επεμβάσεις που έγιναν στα ερείπια του μνημείου προστέθηκαν -μεταξύ άλλων- και τμήματα του οικοδομήματος που είχαν γκρεμιστεί.
Για τις ανάγκες, μάλιστα, αυτής της ιδιότυπης αναστήλωσης χρησιμοποιήθηκαν υλικά που συνάδουν απόλυτα με το μνημείο ώστε να μην υπάρχει αλλοίωση της συνολικής εικόνας του. Στο πλαίσιο αυτό χρησιμοποιήθηκαν και μαρμάρινοι λίθοι από παλιά λατομεία των Φιλίππων.
Τους επόμενους μήνες, που θα ολοκληρωθεί η διαδικασία παράδοσης του έργου, οι επισκέπτες θα δουν από κοντά τα ερείπια και τα αναστηλωτικά μέρη της Βασιλικής Β’.
Ταυτόχρονα, θα μπορούν για πρώτη φορά να θαυμάσουν και τις βεσπασιανές εγκαταστάσεις, που βρίσκονται στο κάτω μέρος του ναού και ήταν αρχαία δημόσια αποχωρητήρια, οι οποίες πιθανόν να αποτελούσαν και τμήμα από το γυμνάσιον (γυμναστηριο) που υπήρχε στο σημείο εκείνο.
Πώς κατέρρευσε ο κεντρικός τρούλος της Βασιλικής Β’
Η Βασιλική Β’ πιθανολογείται ότι κτίστηκε το 550 μ.Χ. αλλά καταστράφηκε πριν ολοκληρωθούν οι εξωραϊστικές εργασίες του εσωτερικού χώρου, όταν κατέρρευσε ο κεντρικός τρούλος. Ο εντυπωσιακός αυτός ναός τελικά δεν λειτούργησε ποτέ.
Η μέχρι σήμερα μελέτη οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πιθανόν το οικοδόμημα να θεμελιώθηκε επάνω σε παλαιότερη και μικρότερη βασιλική και αυτό δημιούργησε μια σειρά από κατασκευαστικά λάθη. Σύμφωνα με τους μελετητές, ο ναός είχε μια λαμπρή διακόσμηση, καθώς τα κιονόκρανα, τα επίκρανα και τα επιθήματα, που αποτελούν έξοχα δείγματα διακοσμητικής τέχνης, συμπεριλαμβάνονται στα πιο σημαντικά και τέλεια παραδείγματα πρώιμης βυζαντινής γλυπτικής και είναι άμεσα συγκρίσιμα με αντίστοιχα μέλη στην Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης.
Ο σημερινός επισκέπτης της αρχαίας πόλης, γνωρίζοντας την ιστορία της κατασκευής του, μπορεί να αντιληφθεί την απογοήτευση και την πίκρα που ένοιωσαν όλοι οι συντελεστές του, κτήτορες, αρχιτέκτονας, τεχνίτες, εργάτες. Η αποτυχία κατασκευής ενός μεγαλοπρεπούς ναού στην πόλη που επισκέφθηκε, δίδαξε και φυλακίστηκε ο Απόστολος Παύλος, εδώ όπου βαπτίστηκε η πρώτη Ευρωπαία και Ελληνίδα χριστιανή, η ισαπόστολος Λυδία η Φιλιππησία, είναι σίγουρο πως γέμισε με θλίψη τους κατοίκους.
Η τέλεση στα νεότερα χρόνια της πρώτης υπαίθριας Θείας Λειτουργίας
Η πρώτη καταγεγραμμένη Θεία Λειτουργία, στα νεότερα χρόνια, τελέστηκε την Κυριακή των Μυροφόρων, στις 22 Απριλίου 1934, από τον μακαριστό μητροπολίτη Φιλίππων Νεαπόλεως και Θάσου Χρυσόστομο (μετέπειτα αρχιεπίσκοπο Αθηνών). Μάλιστα, έχουν διασωθεί φωτογραφίες που είναι δημοσιευμένες στο βιβλίο «Φίλιπποι, 1914-2014, 100 χρόνια γαλλικών ερευνών».
Η Θεία Λειτουργία του 1934 ήταν υπαίθρια και τελέστηκε πρωινές ώρες στα ερείπια της Βασιλικής Β’ με την παρουσία πλήθος κόσμου όπως μαρτυρούν οι φωτογραφίες της εποχής.
Στα σύγχρονα χρόνια, ο μακαριστός μητροπολίτης Φιλίππων Νεαπόλεως και Θάσου Προκόπιος καθιέρωσε, ανήμερα της εορτής του πολιούχου της Καβάλας Απόστολου Παύλου, την υπαίθρια αγρυπνία στα ερείπια του παλαιοχριστιανικού ναού υπό το φως κεριών και αναμένων πυρσών. Ο ίδιος υπογράμμιζε ότι τα διάσπαρτα μάρμαρα είναι «λίθοι ζώντες», που κρατούν ζωντανή την ιστορία της αρχαίας πόλης των Φιλίππων και των σημαντικών γεγονότων που διαδραματίστηκαν σε αυτήν κατά την παρουσία του Απόστολου Παύλου αλλά και μετέπειτα, όταν οι πρώτοι χριστιανοί ξεκίνησαν να οργανώνουν την κοινότητά τους και να συστήνουν την πρώτη χριστιανική εκκλησία στην Ελλάδα.